Tierra Adentro

Rosa Maqueda Vicente

Tallerista comunitaria, poeta y escritora ñähñu. Cofundadora del Proyecto Cultural Ya mfeni. Ha publicado narrativa, ensayo, poesía y artículos de difusión cultural. Obra suya ha sido traducida al holandés e inglés. En 2022 le fue otorgado el Premio Estatal “Orquídea de Plata”, Finalista del Certamen Internacional 500 años de México Tenochtitlan (2021) convocado por las Editoriales: Vozabisal, Cisnegro y El Ala de la Iguana, Segundo lugar Premio Nacional al Estudiante Universitario en la categoría“Poesía José Emilio Pacheco”(2019), Premio “Ra noya ma ya 'bu̲ do̲ni” / “La Palabra Antigua Florece” “Francisco Luna Tavera”(2017), entre otros reconocimientos.
"Luna", fotografía de Angel Valdez, recuperada de Flickr. (CC BY-SA 2.0)
0 308

Zi Zänä   Dätso̲, ra zí dänga tso̲ ya ts'ints'u̲ bí käi, ya tsimxi ra 'bo̲ngui bí käi ha ra t'o̲ho̲ bí yopi ra zí te ha ra yu̲hyadi otho ya njohni, ha ra mahets'í bí ja ya te zu̲ni ya kuixi, ra k'u, ya do̲ni, ra hmuthä hñäto 'banjua, ra tu̲mu̲ bí ko'tí yá hwa ya antiwa thuhu ha ra zí Zänä, ya 'ye̲za bí ndäpotho, K'eñädehe, ra zí do bí thuhu, xudi ha xudi ya nsunda jä'i bí pobo ra ndähi, ho'ti ra hai: Nsunda ha ya Zabi né ya Ju̲ts'i, Nsunda Po̲the, ra Däthe, né ra zí Dox'u mí hñäts'i ra gätu̲, ha ya zahwa 'randi ringa'ti ra hwähi, ra te ha ra Ximhai ra dängo ya do̲ni ha ra zi wädri ra te né ra ntho̲'mäte bí to̲'mi: Xithi 13   Madre Luna   Dätso̲Venus / estrella del amanecer / estrella del atardecer, Lucero del Atardecer descienden pájaros, caracoles la neblina comienza a descender renovación de vida por el poniente invade el silencio, fragancias de cielo cascabeles, chía, flores, mazorca de maíz hñäto 'banjuaOcho conejo, mariposa detiene su aleteo cantos antiguos en giros de Luna, ramas entrelazadas en espiral, K'eñädeheSerpiente de agua, roca ígnea canta, sombra en sombra seres sagrados humedecen el aire, acarician la tierra: Señora de los Jagüeyes y de los Pozos, Señora del Manantial, del Río, y de la Sal tierra sembrada, fertilidad en la Tierra la fiesta de flores la vida y su espera: Xithi 13Ciclo agrícola hñähñu.
Secretaría de Cultura